Nalçacı Halil Dergâhı ( Külliyesi)

Yapının Tarihçesi

Kaynaklar da ‘Nalçacı Halil/Nalçacı Halil Efendi/Şeyh Tului’ gibi isimlerle de anılan Nalçacı Dergahı Üsküdar ilçemizde, Nalçacı Hasan sokakta bulunmaktadır.

Kaynaklara göre yaklaşık 17.yy’ın ilk çeyreği dönemlerinde Nalçacı Şeyh Halil Efendi tarafından inşa ettirdiği dergah, aynı zamanda tevhidhane olarak kullanılmıştır. Dergaha Maraş Valisi Abdullah Paşa (ö.1756) tarafından minber eklenmesiyle yapı, cami-dergah niteliği kazanmıştır. Zaman içinde harap olan dergah Namık Paşazade Hüseyin Cemil Paşa tarafından 1874 yılında tamir ettirilmiş, bu sırada Nalçacı Şeyh Halil Efendi’nin kabri üzerine bir türbe inşa edilmiştir. 1914 – 1919 yılları arasında hazırlanan “Alman Mavileri” haritalarında tekke binalarının mevcut olduğu görülmektedir. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün 1924 yılında yaptırmış olduğu tespit çalışmasında Nalçacı Tekkesi’nin “mâmur” durumda olduğu belirtilmiştir. Ancak 1931 tarihli 57 nolu Pervititch paftasında yalnızca türbenin ve minarenin ayakta kaldığı görülmekte, diğer kısımların ise harabe olarak nitelendirildiği belirtilmektedir. 1940’larda halen varlığını sürdürmekte olan Nalçacı Halil Efendi Türbesi de bu tarihlerden sonra yıkıma uğramış ve ortadan kalkmıştır.

Baha Tanman’ın raporuna göre; Nalçacı Dergahı’nın 1874 senesinde son şeklini alan binalarıyla çağdaş olan ”cami-dergah” niteliğindeki yapılarla benzer özellikler taşıdığı aktarılmakta ve geç dönem tarikat yapılarında görüldüğü üzere harem ve selamlık birimlerinin 19. yy İstanbul konutlarının özelliklerini yansıttığı belirtilmektedir.

Dergahtan geriye haziresi ve arsası kalmış olup 04.02.2010 tarihi ve 2394 sayılı karar ile yapı ile ilgili hazırlanan rölöve -restorasyon projesi  İstanbul VI. Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Bölge kurulunca onaylanmış ve Üsküdar belediyesi kontrollüğünde  rekonstrüksiyon uygulaması Taksim Yapı tarafından yapılarak kayıp eser günümüze yeniden kazandırılmıştır.